Wabi-Sabi: samo życie

Redakcja: Marta Kowalczyk-Cichoń

Świat zachwycił się japońską koncepcją Wabi-Sabi. To filozofia, która pozwala spojrzeć inaczej na proces przemijania i wpływu czasu na nas oraz nasze otoczenie. Samą koncepcję nie jest tak łatwo wyjaśnić i nawet rodowici Japończycy nie są w stanie zamknąć jej w prostej definicji. Nazwa to połączenie dwóch japońskich znaczeń, które w najprostszym tłumaczeniu określają japońskie piękno, jednak pogłębione o prostotę, pokorę i kontakt z naturą.

Wabi - elegancja niedostatku

Wabi pochodzi od rzeczownika Wabu lub Wabishii. Kiedyś tłumaczone jako „styl w opozycji do splendoru”, dzisiaj określilibyśmy prostym i skromnym, czy „wyglądającym na biedny, w niedostatku”. A to dlatego, że pierwotne znaczenie Wabi nie było pozytywne, dopiero za sprawą kultury Zen uznano je za formę piękna. Kiedyś Wabi było tożsame z ubóstwem, ale filozofia Zen postrzega biedę jako rodzaj wolności, niezależność wobec dóbr materialnych, która łączy się z poszukiwaniem wartości duchowych i egzystencjalną głębią. Dlatego Wabi jest bliskie rustykalnej prostocie, świeżości i ciszy.

Sabi - akceptacja upływu czasu

Druga część zwrotu – Sabi pochodzi od słowa Sabu i wyraża stan pogorszenia się związanego z upływem czasu, również tłumaczone jako „spokojny stan”. Pierwotnie dla Japończyków określenie Sabi było negatywne. Zmiana nastąpiła za sprawą zbioru esejów “Zapiski dla zabicia czasu” Yoshidy Kenkō, który ukazał proces starzenia jako piękno, elegancję i prostotę. Wtedy stopniowo znaczenie Sabi nabrało nowego wydźwięku. Często podawanym przykładem Sabi jest obrośnięty mchem głaz. Głaz, którego nikt nie rusza, porasta mchem i staje się zielony, odmieniony przez czas i naturę. Idea Sabi łączy się z szukaniem piękna w starych przedmiotach, dzisiaj nazywanych vintage. Sabi oznacza również spokój i akceptację tego, co zostało nam dane. W Kraju Kwitnącej Wiśni ten stan umysłu jest określany również jako egoizm (Muga), w którym ma się świadomość własnych osiągnięć. Japończycy uważają, że te cechy prowadzą do duchowego oświecenia i wewnętrznego spokoju.

Wabi-Sabi we wnętrzach

Wabi-Sabi stawia na autentyczność, pokazuje jak przedmioty zmieniają się wraz z upływem czasu. Jest tu miejsce na niedoskonałości, zadrapania, pęknięcia. Po przedmiotach widać, że są wykorzystywane zgodnie ze swoim przeznaczeniem i w naturalny sposób się zużywają. Wnętrze inspirowane Wabi-Sabi wyraża nas samych, nasze doświadczenia i wspomnienia. W Wabi-Sabi ślady zużycia i niedociągnięcia są czymś pożądanym, naturalnym – nie maskujemy niedoskonałości, a zepsute przedmioty naprawiamy, aby wciąż z nich korzystać. Kolory we wnętrzach Wabi-Sabi to barwy ziemi: szarości, brązy, zielenie, naturalna przybrudzona biel oraz pastele. Jak ściany, to te po których widać, że wnętrza są zamieszkane – z wyeksponowanymi pęknięciami i szorstkimi cegłami. Jeżeli prostota, to niesymetryczna. Jeżeli materiały, to przede wszystkim drewno, surowy kamień, len oraz wełna. Jeżeli zastawa, to ręcznie robiona, ceramiczna, może być obtłuczona, czy też popękana i ponownie sklejona zgodnie ze sztuką Kintsugi.

* Yoshida Kenko “Zapiski dla zabicia czasu” tłum. Henryk Lipszyc, wyd. Karakter, 2021

Wabi-Sabi oznacza połączenie pokory i prostoty, życie w zgodzie z naturą. Filozofia, która mówi, aby zadowalać się tym, co się ma i ograniczać swoje potrzeby. Uczy zachwytu nad surowością przedmiotu, pomaga z pokorą i ciekawością odkrywać urodę starzenia się i zmian, które niesie czas. Wabi-Sabi to zgoda na naturalny cykl starzenia się i dostrzeżenie w nim piękna. W Wabi-Sabi ważna jest autentyczność i harmonia, a także refleksja i skupienie uwagi na tym, co ważne. Nic dziwnego, że kolejny japoński termin podbija Zachód, zmienia nasz sposób postrzegania świata, gloryfikuje tak trudno akceptowalny upływ czasu, pokazuje piękno tam, gdzie trudno nam je dostrzec.

* Kintsugi – japońska technika naprawy potłuczonej ceramiki przy pomocy laki zmieszanej ze złotem, srebrem lub patyną